🧍 Główny Bohater i Narrator
- Główny Bohater i Narrator: Józio Kowalski.
- Wiek i Rola: Trzydziestoletni pisarz, który zostaje "upupiony" przez Pimkę – widzi w nim gimnazjalistę Józia.
- "Alter Ego": Józio jest kreowany na "alter ego" autora, robiącego bilans swojego życia. Jego przygody stanowią uniwersalną ilustrację kondycji ludzkiej.
- Schemat Fabuły: Bohater zostaje ograniczony ("przyłapany", "uwięziony", "uwiedziony") przez jakiś zewnętrzny porządek – Formę – i usiłuje się z niej uwolnić, jednak bezskutecznie.
- Bezkres Formy: Za każdym razem dochodzi do erupcji Chaosu (określanego jako "kupa"), dlatego perypetie nie mają końca: "nie ma ucieczki przed gębą, jak tylko w inną gębę, a przed człowiekiem schronić się można jedynie w objęcia innego człowieka. Przed pupą zaś w ogóle nie ma ucieczki"
🏫 Szkoła i Nauczyciele – Instytucja Opresji
Szkoła jest przedstawiona jako opresyjna instytucja, której zadaniem jest utrzymać młodzież w stanie wiecznej niedojrzałości i podległości (upupienie).
Postać
Profesor Pimko
Bladaczka
Gatkiewicz
Rola i Cechy
Belfer klasyczny i wielki zdrabniacz. Przedstawiciel szkoły jako instytucji. Manipulator (dorabia Józiowi "gębę" staromodnego pozera). Sam ulega fascynacji pensjonarką i traci autorytet
Nieporadny nauczyciel języka polskiego, wątły psychicznie. Oczekuje od uczniów powtarzania utartych banałów, nie pozwala mieć własnego zdania. Nie rozumie, dlaczego "Słowacki wielkim poetą był". Męczy się w szkole.
Nauczyciel, który nie rozumie sensu narzucanej formy.
🧑 Uczniowie – Formowanie Przez Rówieśników
Uczniowie reprezentują młodzieńczy bunt i podległość narzucanym rolom (Formie):
- Syfon (Pylaszkiewicz) : Kujon, chłopięcy, stoi na czele obrońców niewinności i młodzieńczych ideałów. Walczy z Miętusem w pojedynku na miny. Uosobienie niewinności. Nie może znieść "zburkania" i popełnia samobójstwo.
- Miętus (Miętalski) : Walczy z etykietą, przewodzi zbuntowanym. Chce udowodnić swoją dojrzałość. Marzy o autentyczności i naturalności. Próbuje pobić Syfona w pojedynku – tak rodzi się "gęba". W duchu lewicowego podziwu dla prostoty ludu "brata się" z parobkiem Walkiem aż do utraty własnej indywidualności.
- Kopyrda : Zdystansowany od wszystkich , nowoczesny, obojętny , amant Zuty.
🏡 Dom Młodziaków - Kult Nowoczesności (Awangarda)
- Młodziakowie : Państwo inżynierostwo, nowocześni mieszkańcy stolicy. Hołdują postępowym prądom, głoszą modne idee. Uprawiają kult racjonalizmu, sportu, walki z zabobonem. Chlubią się swobodą obyczajową.
- Zuta Młodziakówna : Pensjonarka, symbol przełomu obyczajowego. Programowo odrzuca tradycję i przestarzałe konwenanse, ignoruje kanon (nie zna Norwida). Jest wyzwolona, naturalna. Kusi i zniewala.
🏰 Dworek Szlachecki w Bolimowie – Kult Tradycji (Archaizm)
- Hurleccy : Konserwatywni ziemianie:
- Ciotka Hurlecka z domu Lin.
- Konstanty zwany Kociem – feudalny pan.
- Halina (Hala) : Typowy dziedzic, romansuje ze starszą od siebie kobietą.
- Zosia : Cicha, romantyczna, czeka na miłość.
- Walek : Lokajczyk u Hurleckich, parobek Miętusa. Ich bratanie się doprowadza do buntu w folwarku.
